موسی علوی چکیده کلمات کلیدی: مدلیابی معادالت ساختاری علوم انسانی گزارش علمی سال سوم دوره سوم شماره دوم

Transcript

1 گزارشدهی نتایج مطالعات با کاربرد مدلیابی معادالت ساختاری موسی علوی مؤلف مسؤول: موسی علوی استادیار مرکز تحقيقات مراقبتهای پرستاری و مامايی دانشکدهپرستاریومامايی دانشگاهعلوم پزشکی اصفهان ا یران آدرس: چکیده مدل یابی معادالت ساختاری SEM( )Structural equation modeling: و تکنیکهای زیر مجموعه از جمله تحلیل عامل تاییدی CFA( )Confirmatory Factor Analysis: و تحلیل مسیر analysis( )Path به خانوادهای از فرآیندهای قوی آماری اطالق میشوند که به منظور آزمون روابط پیچیده بین متغیرهای انسانی به کار گرفته میشود. این دسته از تکنیکها برای مقاصد متعددی از جمله آزمون فرضیهها در مورد روابط بین متغیرها در قالب مدلهای تجربی و نیز ساخت و روانسنجی ابزارهای سنجش مورد استفاده قرار میگیرند. پژوهشگران گامهای متعددی را در انجام این دسته از مطالعات دنبال مینمایند بنابراین گزارش دقیق نتایج به ویژه در قالب مقاله یکی از مهمترین مالحظاتی است که آنان باید مد نظر داشته باشند. گزارش باید در برگیرنده تمام اطالعات مهم پژوهش باشد به طوری که به خوبی امکان ارزشیابی و تکرار مطالعه را فراهم نماید. با این وجود هنوز هیچ اجماعی در مورد نحوه دقیق نگارش چنین گزارشاتی حاصل نشده است از این رو تا کنون راهنماهای مختلفی برای نحوه گزارش اجزای مختلف این دسته از پژوهشها تدوین شده است و مجالت و نیز افراد مختلف نیز ساختارهای مختلفی را دنبال نمودهاند که گاه این مسئله خوانندگان را با ابهام مواجه میسازد. لذا این نوشتار بر آن است تا نکات ضروری گزارش نتایج پژوهش با استفاده از مدل یابی معادالت ساختاری یا تکنیکهای زیر مجموعه را در قالب ساختار رایج نگارش مقاالت متشکل از مقدمه و هدف روش اجرا نتایج بحث و نتیجه گیری به اختصار معرفی نماید. کلمات کلیدی: مدلیابی معادالت ساختاری علوم انسانی گزارش علمی سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان

2 ساختاری معادالت مدلیابی کاربرد با مطالعه نتایج گزارشدهی مقدمه جمله از مجموعه زیر تکنیکهای و ساختاری معادالت مدلیابی آماری ازفرآیندهای تحلیلعاملتأییدیوتحلیلمسیربهخانوادهای روابط آزمون برای انسانی علوم پژوهشگران که میشوند اطالق قوی ادبیات در میگیرند] 4-1 [. کار به انسانی متغیرهای بین پیچیده کوواریانس ساختار تحلیل جمله از متفاوتی معادلهای موجود )Causal modeling( مدلیابیعلیتی ساختارکوواریانسو مدلیابی ساختاری معادالت مدلیابی ]5[. است رفته کار به آن معرفی برای اسپیرمن مطالعات دنبال به میالدی 1900 سال اوایل در بار اولین با نهاد پژوهش عرصه به پای )Spearman & Wrhight( رایت و منتشر موضوع این در مرجعی کتاب هیچ 1984 سال تا وجود این سال از انسانی علوم با مرتبط پژوهشهای در روش این کاربرد نشد. این از استفاده ]6[. گرفت پیش در را رشدی به رو روند سال از انسانی علوم حوزه شده چاپ مقاالت با مطابق تکنیک ساختاری معادالت مدلیابی امروزه ]7[. نهاد افزایش به رو سرعت به تحلیل و تأییدی عامل تحلیل جمله از مجموعه زیر تکنیکهای و روابط مورد در فرضیهها آزمون جمله از متعددی مقاصد برای مسیر روانسنجی و ساخت نیز و تجربی مدلهای قالب در متغیرها بین هک کلی گامهای میگردند. واقع استفاده مورد سنجش ابزارهای شامل مینمایند دنبال SEM تحلیلهای اجرای برای پژوهشگران مفروضات بودن برقرار نظر از کنترل ب( مطالعه قالببندی الف( و مدل اصالح و برازش بررسی ج( ساختاری معادله مدل اجرای ]8[. میباشند یافتهها مناسب تفسیر د( است مالحظاتی مهمترین از یکی مقاله قالب در ویژه به نتایج گزارش کلین) Kline ( اعتقاد به باشند. داشته نظر مد باید پژوهشگران که پژوهش مهم اطالعات تمام برگیرنده در باید SEM تحلیل گزارش فراهم را مطالعه تکرار و ارزشیابی امکان خوبی به که طوری به باشد گزارش وضعیت شواهد برخی با مطابق وجود این با ]9[. نماید کنون تا اینرو از ]10[. نیست رضایتبخش مطالعات از نوع این نتایج از دسته این مختلف اجزای گزارش نحوه برای مختلفی راهنماهای در اجماعی هیچ چند هر 12 [ ]11, است شده تدوین پژوهشها است ممکن مختلف افراد نیز و مجالت و ]10[ نشده حاصل آن مورد را خوانندگان مسئله این گاه که نمایند دنبال را مختلفی ساختارهای نتایج گزارش ضروری نکات نوشتار این در لذا میسازد. مواجه ابهام با زیر تکنیکهای یا ساختاری معادالت مدلیابی از استفاده با پژوهش و مقدمه از متشکل مقاالت نگارش رایج ساختار قالب در مجموعه میگردد. معرفی گیری نتیجه و بحث نتایج اجرا روش هدف هدف و مقدمه 1( مقدمه قسمت در مقاالت نگارش مرسوم ساختار با مطابق همچنانکه تبیین مطالعه ضرورت و موجود چالش موجود دانش هدف و ساختاری معادالت مدلیابی نتایج گزارش مرسوم شکل در میشود که میشود دنبال مشابهی روند نیز مرتبط مقاالت نگارش قالب در نمود: مشخص بخش دو در میتوان نظری صورتبندی 1-1( شامل SEM اجرای اول گام مقاله قالب در کار گزارش نگارش در اول بخش در میشود. آورده مقدمه بخش در مطالعه قالببندی تعریف و پژوهش پیشینه به پرداختن ضمن پژوهشگر مقدمه مشخص SEM تحلیل اجرای در را خود گیری جهت اصلی مفاهیم اغلب همکاران و )Jackson( جکسون یافتههای با مطابق میکند. عاملی ساختار آزمون یا و رواسازی بر درصد( )75/5 مطالعات بیشتر بین این از که متمرکزند ابزار یک )Factor structure( رواسازی نیز مابقی و کرده کار موجود ابزارهای روی پژوهشگران رواسازی هدف که مطالعاتی سایر میدهند. گزارش را جدید ابزارهای تکنیکهای و ساختاری معادالت مدلیابی از کنند نمی دنبال را ابزار مینمایند. استفاده یهها نظر یا سازهها آزمون منظور به مجموعه زیر داشته نظر مد را مدل یک آزمون است ممکن پژوهشگران از برخی دنبال را مختلف مدل چند آزمون و مقایسه دیگر برخی و باشند برخی و ساده مدلهای آزمون بر است ممکن برخی ] 10 [ نمایند خصیصهای- چند تحلیل همچون پیچیدهتر مدلهای آزمون بر دیگر ]12[. باشند متمرکز )Multitrait- multimethod( روشی چند ضرورت تبیین در نظری زیربنای توصیف و دقیق معرفی که آنجائی از ]13, است برخوردار حیاتی اهمیت از نتایج تفسیر نیز و تحلیل اجرای مشهود( و )مکنون متغیرهای گزارش از بخش این در پژوهشگر 14[ متغیرها بین روابط ماهیت مورد در و نموده معرفی را مطالعه مورد نظری مبانی با و نموده استدالل موجود( یا )پیشنهادی مدل قالب در ترسیم از است ممکن پژوهشگر منظور بدین میسازد. مرتبط موجود و نموده استفاده مسیر نمودارهای و مفهومی مدلهای نمایش و به میجوید. بهره شده انجام مطالعات سایر نتایج معرفی از معموال در کار دشوارترین نظری صورتبندی صاحبنظران از برخی اعتقاد بعدی تحلیلهای نیز و تحلیل نتایج صحت است. SEM تحلیل سایرعوامل بخشیبهمناسببودنصورتبندینظریوبخشینیزبه مطالعات اغلب که است این دارد وجود که چالشی است. مرتبط تابستان دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه

3 موسی علوی متمایلند که بحثهای نظری خود را بیش از صورتبندی مدل ساختاری یا تحلیل عامل تأییدی بر معرفی سازهها متمرکز سازند. در برخی موارد پژوهشگران حتی از توضیح جزئیات الزم در مورد زیربناهای نظری باز میمانند به طوری که خواننده احساس میکند که آزمون روابط بین سازهها و متغیرهای مدل اولویت اول پژوهشگر نبوده است ]15[. 1-2( تبیین سؤاالت و فرضیات به دنبال معرفی شدن پیشینه پژوهش تعریف مفاهیم اصلی و نیز مشخص شدن جهت گیری کلی در اجرای تحلیل SEM پژوهشگر به معرفی نقاط کور دانش موجود پرداخته و در این ضمن تالش میکند ضرورت و اهمیت مطالعه خویش را نیز به خوانندگان منتقل نماید. نتیجه تالش پژوهشگر در مشخص شدن سؤاالت پژوهش نمود پیدا میکند. او سؤال خود را به بهترین وجه معرفی میکند به طوری که مناسبترین پاسخ را بتوان با بهرهگیری از تحلیل SEM و از طریق اتخاذ جهتگیری پژوهشگر فراهم آورد. پژوهشگر در ابتدا در پاسخ به سؤال اصلی مطالعه بر پایه نظریهها یا یافتههای تجربی قبلی فرضیاتی در رابطه با روابط بین متغیرها یا سازهها ارائه میدهد و سپس به آزمون این روابط در قالب مدل میپردازد. او در این ضمن مشخص میکند که این روابط مستقیم هستند و یا غیر مستقیم و یک طرفه هستند یا دو طرفه ]7[. در واقع سؤال اصلی مطالعه این خواهد بود که آیا مدلی که بر اساس فرضیههایی از روابط بین متغیرها طراحی و پیشنهاد شده بر دادههای حاصل از جامعه مورد مطالعه منطبق است به سخن دیگر آیا مدل در آن جامعه از نظر آماری حمایت میشود. به طور کلی در مدلهای ساده )متشکل از تعداد اندک متغیر( مطرح ساختن سؤاالت ویژه پژوهشی ترجیح داده میشود اما در مدلهای پیچیدهتر ترسیم نمودارهای مسیر با مشخص نمودن روابط مورد انتظار بین متغیرها )که نماینده فرضیههای پژوهش هستند( ضروری است. به اعتقاد صاحبنظران نمایش هر دو مدل مفروض یا مورد آزمون )در بخش مقدمه( و نهایی یا آزمون شده )در بخش نتایج( در قالب نمودارهای مسیربه خوانندگان در درک مقاله کمک میکند ]15[. در تحلیلهای چند نمونهای analysis( )Multi-sample الزم است اطالعاتی در مورد تعداد گروههای مورد مطالعه فراهم گردد و در صورتی که فرضیه پژوهشگر در ارتباط با تفاوت یا همسانی گروهها است دالیلی جهت حمایت از مطرح شدن چنین فرضیههایی آورده شوند ]16[. به عنوان مثال کوکک )Koçak( و همکاران ]17[ در مطالعه خود تحت عنوان "یک مدل معادله ساختاری برای استفاده از تکنولوژیهای اطالعات و ارتباطات ICT( )Information and Communication Technologies: در آموزش عالی" در کشور ترکیه در ابتدا به معرفی پیشینه پژوهش و توصیف مفهوم "استفاده از "ICT پرداختند. آنان نظریه انتشار نوآوری راجرز )Rogers( را توضیح داده و آنرا زیربنای کار خود معرفی نمودند. پس از معرفی ابعاد مفهوم استفاده از ICT )شامل آموزشی و مدیریتی( اهمیت و ارتباط آنرا با عوامل مختلف شامل تسهیالت ICT )در بر گیرنده تسهیالت در کالس آزمایشگاه و اداره( و درک از ویژگیها )در بر گیرنده مزایای نسبی سازگار بودن سهولت استفاده قابل مشاهده بودن و قابل اجرا بودن( با استفاده از ادبیات موجود و نتایج سایر مطالعات تبیین نمودند. آنان برای مشخص نمودن جایگاه متغیرهای مورد بررسی و نیز معرفی نقاط کور دانش موجود مدل پیشنهادی خود را ترسیم نمودند )شکل 1( و دقیقا فرضیههای خود را مشخص نمودند. فرضیه اول آنها که روی مدل با H1 مشخص شده عبارت از این بود که تسهیالت ICT اثر مثبتی روی استفاده از و H3 دارد. به همین ترتیب فرضیههای دوم و سوم که با H2 ICT مشخص شده اند عبارت از این بودند که درک از ویژگیها اثر مثبتی روی استفاده از ICT دارد و تسهیالت ICT اثر مثبتی روی درک از ویژگیها دارد. در مطالعه دیگری که با هدف آزمون ساختار عاملی پرسشنامه سالمتبیمار )PHQ-9( درمراقبتهایتسکینیبااستفادهازتحلیل عامل تأییدی انجام شد پژوهشگران مقدمه مطالعه خود را با توصیف اهمیت افسردگی و عواقب ناگوار آن در بیماران تحت مراقبتهای تسکینی آغاز نمودند و به ضرورت غربالگری موارد افسردگی با کمک این پرسشنامه پرداختند. سپس آنان مطابق با ادبیات موجود به معرفی ساختار عاملی این پرسشنامه متشکل از یک عامل به عنوان زیربنای نه آیتم پرداختند و مطابقت این ساختار را با یک زیربنای نظری قوی شامل مالک DSM-IV مشخص نمودند. آنان در ادامه با استفاده از سایر مطالعات چالش موجود شامل عدم انطباق احتمالی ساختار تک عاملی در بررسی عالئم افسردگی در بیماران جسمی را تشریح نموده و ساختار دو عاملی را به عنوان جایگزینی مناسب برای غربالگری در بیماران جسمی از جمله بیماران مبتال به آسیب نخاعی معرفی نمودند و با استدالل ضرورت و نیز عدم وجود پیشینه آزمون ساختار دو عاملی پرسشنامه در مراقبتهای تسکینی به سمت معرفی هدف مطالعه و فرضیه خود پیش رفتند. فرضیه آنها 10 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

4 گزارشدهی نتایج مطالعه با کاربرد مدلیابی معادالت ساختاری در کلاس درس عبارت از این بود که "ساختار دو عاملی پرسشنامه شامل عاملهای شناختی-عاطفی و جسمی در مراقبتهای تسکینی برازش بهتری دارد" ]18[. 2( روش اجرا در این بخش پژوهشگران عالوه بر فراهم نمودن اطالعات عمومی از جمله معرفی نوع و جامعه مطالعه حجم نمونه ابزارهای گردآوری دادهها و نحوه تأمین روایی و پایایی آنها و نیز روش و زمان اجرا که در تمام انواع مطالعات گزارش میشوند اطالعات ویژهای باید گزارش نمایند که خاص این دسته از مطالعات است. مهمترین عناوینی که به طور معمول در قسمت روش اجرا آورده میشوند به شرح زیر میباشند: آموزشی مدیریتی 2-1( گردآوری دادهها استفاده از ICT جزئیاتی که در این زیرمجموعه گزارش میشوند توضیح در مورد روش نمونهگیری و نیز کفایت حجم نمونه مورد مطالعه است. به عالوه پژوهشگران نیاز دارند تا در مناسب بودن انتخاب جامعهای که نمونهها از آن استخراج شدهاند استدالل نمایند تا بتوانند به خوانندگان در مورد روایی خارجی نتایج اطمینان بخشند ]10[. از دیگر مالحظات مهم این بخش فراهم نمودن جزئیاتی در مورد تعداد گروههای مورد مطالعه است ]16[. به عنوان مثال براون )Brown( در مطالعه خود با هدف تحلیل عامل تأییدی یک ابزار سنجش تحلیل تسھیلات ICT H3 H2 درک از ویژگی ھا خود را روی دو زیر گروه از نمونه )با دو نیم کردن حجم نمونه کل به لحاظ جنسیت( به عنوان یک استراتژی رواسازی و به منظور اطمینان از هم ارزی بین گروهی انجام داد ]19[. همچنین از آنجائی که صحبت در مورد اعتبار نتایج مطالعه تا حد زیادی به معتبر بودن ابزارهای سنجشی که عاملها توسط آنها سنجیده شده اند دارد نویسندگان در این قسمت جزئیات الزم را در مورد ابزارهای گردآوری دادهها )نحوه تأمین روایی و پایایی آنها و استدالل مناسب بودن آنها برای مطالعه( ]10[ و نیز زمان اجرا فراهم میآورند. 2-2( آماده سازی دادهها Preparation( )Data در آزمایشگاه در اداره مزایای نسبی سازگار بودن سھولت استفاده قابل مشاھده بودن قابل اجرا بودن گزارش فعالیتهای متعددی از بررسی انسجام دادهها تا تأمین مفروضات توزیع دادهها به منظور توجیه روش مورد استفاده برآورد method( )Estimation در زیرمجموعه این عنوان میگنجند که الزم است در گزارش مقاله به آنها پرداخته شود ]10[. به عنوان مثال رایجترین روش برآورد گزارش شده در مطالعات SEM روش بیشینه درستنمایی ML( )Maximum likelihood: است که استفاده از آن مستلزم برقرار بودن مفروضه توزیع بهنجار چند متغیری MVN( )Multivariate normality: است.]20[ H1 شکل 1. نمودار مسیر مدل استفاده از ICT پیشنهاد شده توسط کوکک و همکاران )2008( فعالیت دیگر در رابطه با آماده سازی دادهها گزارش نحوه مدیریت دادههای از دست رفته Data( )Missing است. اغلب پژوهشها با دادههای از دست رفته مواجه هستند که به دالیل مختلفی از 11 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

5 علوی موسی پاسخگو افراد توسط پژوهش ابزار از بخشهایی تکمیل عدم جمله اثر مطالعه نتایج بر مختلف راههای از میتواند و میافتد اتفاق نحوه مورد در مناسب جزئیات نمودن فراهم لذا باشد داشته سوء خواهد خواننده به شایانی کمک رفته دست از دادههای مدیریت را کافی اطالعات غالبا پژوهشگران که است حالی در این نمود رایجترین ]20[. آورند نمی فراهم گان خواننده برای زمینه این در نمونهای حذف رفته دست از دادههای مدیریت شده گزارش رویکرد یک هر در که نمونههایی آن ضمن که است )Listwise deletion( کل به باشند داشته رفتهای دست از داده تحلیل مورد متغیرهای از همچنین ]21[. میشوند گذاشته کنار و شده حذف تحلیل فرآیند از پرت دادههای گردد. معرفی پرت دادههای مدیریت نحوه است الزم میتوانند که هستند طبیعی غیر یا باال بسیار )ارقام( موارد شامل طریق از است ممکن پژوهشگر نمایند. مخدوش را آزمونها نتایج شناسایی را پرت دادههای )Z-score( بهنجاری امتیازهای محاسبه SEM تحلیل افزارهای نرم قابلیتهای از اینکه یا و ]20[ کند که آنجائی از ]16[. نماید استفاده تحلیل از آنها نمودن خارج برای رد ویژهای اهمیت نیز دادهها اندازهگیری سطح به مربوط مالحظات رابطه این در اقدامی هر است الزم دارد مطالعه نتایج اعتبار و تحلیل با ضرورت به بنا است ممکن پژوهشگر مثال عنوان به گردد. گزارش مقیاس با دادههایی به را رتبهای دادههای مقیاس تغییر از بهرهگیری ]22[. نماید گزارش را مورد این و نموده تبدیل فاصلهای تحلیل نوع مورد در شده انجام تصمیمگیریهای 2-3( شدند آماده تحلیل برای کافی طور به دادهها که این از پس ماتریس نوع انتخاب الف( شامل مهم تصمیم دو است الزم پژوهشگر نماید اتخاد دادهها تحلیل با رابطه در را برآورد روش ب( و ورودی روی غالبا مدل تحلیل ]16[. میگردند قید گزارش محتوای در که واریانس-کوواریانس ماتریس یعنی افزار نرم فرض پیش مورد صورت تحلیل ورودی عنوان به )Variance-covariance matrix( میگردد تولید شده وارد خام دادههای از افزار نرم توسط که میگیرد بردند پی )MacCallum and Austin( اوستین و کالوم مک ]20[. استفاده نویسندگان آنها توسط شده مرور مطالعات از نیمی در که برآورد روش ]23[. بودند نموده گزارش را همبستگی ماتریس از روشهای است. SEM تحلیل در تصمیمگیری مهم مالحظات از آنها بین از میتواند پژوهشگر که دارد وجود برآورد برای مختلفی مقیاس یا )سطح متغیر ویژگیهای همچون مالحظاتی به توجه با )شامل جامعه با مقایسه در نمونهها در متغیرها توزیع سنجش( نمایند انتخاب را مناسب روش تحلیل مورد ماتریس و نمونه( حجم بیشینه روش افزارها نرم فرض پیش روش معموال 11[. ]7, همچون شرایطی در است ممکن وجود این با است درستنمایی روش این از غیر دیگری جایگزینهای متغیره چند بهنجاری فقدان کردن دنبال صورت در حتی ]10[. باشند مناسبتر برآورد برای آنها از استفاده پژوهشگر است الزم افزار نرم فرض پیش انتخابهای و )Guo( گیو مطالعه نتایج نماید. ذکر خود مقاله یا گزارش در را بیشینه برآورد روش از مطالعات درصد 65/6 که داد نشان همکاران مورد روش مقاالت از درصد 25 در و نموده استفاده درستنمایی است الزم همچنین ]24[. بود نشده گزارش برآورد برای استفاده گردد گزارش مشخص طور به مدل آزمون برای پژوهشگر استراتژی و نماید برآورد یکجا را مدل کل است ممکن فردی مثال عنوان به بین ارتباط که )بخشهایی سنجشی بخشهای ابتدا در اینکه یا و نموده برآورد را میدهد( نشان را شده مشاهده و مکنون متغیرهای ارتباط )بخشهاییکه ازاعمالتعدیلهایی بخشهایساختاری پس ابعاد همچنین کند. برآورد را میدهد( نشان را مکنون متغیرهای بین جمله از گردند آشکار خوانندگان برای باید مدلسازی فرآیند دیگر قرار استفاده مورد افزار نرم از ویرایشی چه و افزاری نرم چه اینکه ویرایش به ویرایشی از است ممکن برآورد نتایج که چرا است گرفته ]11[. باشد متفاوت مختلف افزارهای نرم در یا و افزار نرم از دیگر اجتماعی درعلوم مقاالتSEM روی نظاممند مرور مطالعه یک نتایج از درصد 21/9 در و بوده نرمافزار پرکاربردترین AMOS که داد نشان ]24[. بودند نداده گزارش را استفاده مورد افزار نرم نوع مقاالت اخالقی مالحظات 2-4( از اخالقی مالحظات تمام است الزم دیگری پژوهش نوع هر همانند اخالقی تأییدیه و پژوهش معنوی حقوق آگاهانه رضایت اخذ جمله مؤسسات و مجالت است ممکن البته گردند. ذکر آن انجام برای مالحظات نگارش برای متفاوتی دستورالعمل پژوهشی مختلف درمقاله دیگری استمحل اینکهممکن ازجمله داشتهباشند اخالقی بگیرند. نظر در آن برای را نتایج 3( خوانندگان برای را مفیدی اطالعات پژوهشگر مقاله از بخش این در از نتایج و مطالعه درک به آنها کمک ضمن تا میکند فراهم نمایند. دفاع نهایی مدل به دستیابی تا خود شده انجام فعالیتهای را تحلیل بروندادهای و دادهها همه توانند نمی آنان وجود این با مطالعه هدف به معطوف مهم موارد است الزم تنها و نمایند گزارش تابستان 1393 دوم شماره سوم دوره سوم سال پرستاري مديريت فصلنامه 12

6 گزارشدهی نتایج مطالعه با کاربرد مدلیابی معادالت ساختاری گزارش گردند. در این بخش مهم است که پژوهشگران جداول و نمودارهایحاوی اطالعات دقیقهمچونهمبستگیها میانگینهاو انحرافهای استاندارد شاخصهای تعدیل و غیره را برای خوانندگان فراهم آورند ]15[. مهمترین دادههایی که در بخش نتایج گزارش میشوند به شرح زیر میباشند: 3-1( اطالعات توصیفی در این قسمت انتظار میرود نویسندگان جزئیات الزم را در مورد نمونههای مطالعه فراهم نمایند. همانند سایر مطالعات فراهم نمودن دادههای دموگرافیک و مشخصات نمونهها در قالب متن یا جدول به خواننده در درک مطالعه کمک میکند و گاه در تفسیر بهتر از نتایج مطالعه و نیز پی بردن به روایی نتایج اهمیت دارد. بخش دیگری از آمارههای توصیفی مفید نمایش ماتریس همبستگی متغیرهای وارد شده به تحلیل است. این دادهها برای خوانندگان عام مفید است ولی برای خوانندگانی که قصد تکرار تحلیل مدل اولیه را دارند حیاتی است ]15[. 3-2( برآوردهای پارامترهای مدل گزارش دادن تمام نتایج برآورد شده نه الزم و نه امکانپذیر است و همه آنها نیز برای خوانندگان جذابیت ندارد. بسته به مدل تحت مطالعه و سؤاالت پژوهش ابعاد خاصی از نتایج برآورد شده نیاز به گزارشدهی دارد. یک سری راهنماهایی در این مورد وجود دارند از جمله اینکه اگر هرگونه بینظمی در برآورد مدل وجود داشته باشد خواننده باید در مورد آن بداند. مثال این مورد مشکالت مربوط به همگرایی problems( )Convergence و دستیابی به نتایج غیرمنتظره است. اغلب گزارش نتایجی از برآوردها شامل برآوردهای مربوط به برازش مدل برآوردهای پارامترهای مدل و خطاهای معیار errors( )Standard آنها مطلوب است ]11[. 3-3( ارزشیابی و تعدیل مدل modification( )Model با در اختیار داشتن نتایج برآورد مدل پژوهشگر هم اکنون قادر است برازش مدل را مورد ارزشیابی قرار دهد. او از طریق مالحظه مقادیر شاخصهای برازش در مورد برازش آماری مدل به قضاوت مینشیند. شاخص مجذورکای از مهمترین و رایجترین شاخصهایی است که پژوهشگران برای تعیین موقعیت برازش کلی مدل گزارش مینمایند ]25[. عالوه بر این شاخصهای متعددی برای بررسی برازش کلی مدل وجود دارد که آزمون نیکویی برازش Goodness-( )of-fit ریشه میانگین پسماند RMS( RMR یا )RMSR شاخص برازندگی )GFI( و شاخص تعدیل یافته برازندگی )AGFI( شاخص نرم شده برازندگی )NFI( شاخص نرم نشده برازندگی )NNFI( شاخص تاکر لویز )TLI( شاخص برازندگی بنتلر )BFI( شاخص برازندگی تطبیقی )CFI( و ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب )RMSEA( از جمله مهمترین و پرکاربردترین آنها به شمار میروند ]26[. تفسیر مناسب از شاخصهای برازندگی مستلزم تصمیم پژوهشگر در رابطه با نقاط بحرانی یا نقاط برش مقادیر این شاخصها است که الزم است در مقاله به آنها استناد گردد. به عنوان مثال مقدار مجذور کای در ارتباط با درجه آزادی )df( و به صورت محاسبه نسبت مجذور کای به درجه آزادی تعیین میشود و مدلهایی برازش خوب را نشان میدهند که در آنها مقدار این نسبت نزدیک به یک باشد. اغلب پژوهشگران فرضیه برازش مدلهایی که دارای دارای نسبت مجذور کای بزرگتر از 2 باشند را رد میکنند در صورتی که بیرن )Byrne( مقدار کمتر از 3 را به عنوان مطلوب پیشنهاد کرده است ]27[. پژوهشگران معموال بیش از یک شاخص را گزارش میکنند که بسته به تناسب آنها با مقتضیات تحلیل )از جمله حجم نمونه نوع و مقیاس دادهها( و نیز شرایط گزارش هر شاخص است. اما به طور کلی اگر تعداد بیشتری از شاخصها برازش خوبی را نمایش دادند پژوهشگر میتواند اطمینان بیشتری را به خوانندگان در مورد مناسب بودن مدل بدهد ]15[. در مثال مطالعه شیلکات )Chilcot( و همکاران ]18[ که با هدف آزمون ساختار عاملی پرسشنامه PHQ-9 در مراقبتهای تسکینی با استفاده از تحلیل عامل تأییدی انجام شد پژوهشگران دو مدل تک عاملی )مدل A( و دو عاملی )مدل B( را تحلیل نمودند. بررسی شاخصها نشان داد که مدل B یا همان مدل دو عاملی برازش بهتری نشان داد. آنان در یک جدول )شماره 1( شاخصهای مورد نظر را گزارش داده و در متن نیز به تشریح تفاوت در برازش مدلها پرداختند. مشخصه مرحله برازش دادن مدل فراهم آوردن بازخورد برای مفروضه نظری است که مدل بر اساس آن ساخته شده است و این بدان معناست که نتایج باید در چارچوب نظری که زیربنای مدل است ارزشیابی گردد که نیاز به استادی و زبردستی ویژهای دارد. در واقع الزم است تعادل ظریفی بین مالحظات نظری و یافتههای آماری برآورد شده برقرار گردد ]26[. اگر مدل برازش آماری خوبی داشت این سؤال پیش میآید که تا چه حد پارامترهای برآورد شده )به لحاظ اندازه و عالمت( با مشخصات نظریه مطابقت دارند. در جاهایی که مناسب است پژوهشگر میتواند با حذف برخی از روابط ساختاری مدل را ساده تر نماید و اگر برازش خوب نبود 13 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

7 موسی علوی جدول 1.آزمون ساختار عاملی پرسشنامه PHQ-9 در مراقبتهای تسکینی )مطالعه شیلکات( Model Factors χ 2 (df) CFI RMSAE WRMR A (21) p< B (20) p< داشته باشند. اگر پژوهش تأییدی )Confirmative( بوده پژوهشگر الزم است جمالتی در مورد میزان حمایت یا رد شدن نظریه اولیه بنویسد اما در صورتی که پژوهش بیشتر اکتشافی )Exploratory( بوده و یا شماری تعدیل روی مدل انجام شده بحث و نتیجهگیری باید جنبه تجربی بیشتری داشته و به جزئیات بیشتری بپردازد. در قسمت بحث الزم است سؤاالت پژوهشی قید شده در قسمت مقدمه پاسخ داده شده و روی آنها تامل عمیق صورت گیرد. انتظار میرود پژوهشگر کاربردهای نتایج خود را ارزشیابی و تفسیر نماید. همچنین الزم است بازخوردهای مفیدی برای پژوهشهای مشابه یا مرتبط با بحث در مورد شباهتها تضادها و تفاوتهای نتایج بدست آمده و نتایج گزارش شده توسط سایرین فراهم گردد. بسیار ارزشمند و البته دشوار است که پژوهشگر انطباق مدل خود را با دنیای تجربی تحلیل نماید. این همان چیزی است که هماهنگی مدل-واقعیت consistency( )Model-reality نام گرفته است. پیشنهاد شده است که در انتها خالصه دقیقی از نقاط قوت و محدودیتهای تحلیل گزارش گردند و بر پایه نتایج حاصله راهنماهایی مناسب و یا حتی یک برنامه واقعی برای پژوهشهای آتی پیشنهاد گردد. الزم به ذکر است که قسمت بحث نباید خیلی طوالنی شود اما باید آنچنان دقیق و جامع نگارش شده باشد که خوانندهای که بالفاصله پس از خواندن چکیده مقاله به سراغ قسمت بحث میرود بتواند هر آنچه پژوهشگر بدان دست یافته و قصد رساندن آنرا داشته به راحتی برداشتنماید] 11 [. نتیجهگیری پژوهشگرانی که تکنیکهای مدلیابی معادالت ساختاری را به کار میگیرند معموال گامهای متعددی را دنبال نموده و مطابق با سؤاالت و فرضیات ویژه مطالعه با دامنه وسیعی از بروندادهای تحلیل کار میکنند که هم امکان گزارش همه آنها در یک مقاله وجود ندارد و هم خوانندگان فرصت و نیاز به مطالعه حجم وسیعی از اطالعات دارند. لذا گزارش مقاله باید هم فشرده بوده و هم جامعیت الزم را داشته باشد به طوری که هم امکان تکرار پژوهش را برای خوانندگان توسعه مدل )با اضافه نمودن روابط مبتنی بر مفروضههای نظری( ممکن است مد نظر قرار گیرد. در صورت هر گونه توسعه یا ساده سازی مدل پژوهشگر باید استداللهای مبتنی بر نظریه را برای خوانندگان فراهم نماید ]24, 29[. 28, به عالوه بروندادهای نرم افزار ممکن است تعدیلهای خاصی را در قالب شاخصهای تعدیل indexes( )Modification پیشنهادنمایندکهپژوهشگرباگزارشآنها در مقاله خوانندگان را در مورد منطق فعالیتهای انجام شده مطلع میسازد. انتظار میرود پژوهشگر در مقاله خود نوع آزمون تعدیل )مثل chi-square Lagrange یا )Wald و دلیل انتخاب آن را گزارش نماید ]15[. پس از هر گونه تعدیل مدل و دستیابی به مدل نهایی پژوهشگر باید با گزارش اقدامات انجام شده در رابطه با روایی مدل از مدل نهایی خود )به ویژه در مقایسه با مدلهای اولیه قبل از تعدیل( دفاع نماید ]11, 30[. 12, پیشنهاد شده است که شاخصهای برازش و مقادیر مجذورکای برای کلیه مدلها تا رسیدن به مدل نهایی در مقاله گزارش گردند ]15[. 4( بحث و نتیجه گیری بحث بر پایه نتایج حاصل از تحلیل دادهها شکل میگیرد هر چند گاه بدون در اختیار داشتن کلیه دادهها و نتایج مطالعه نمی توان به خوبی در مورد فواید نتایج مطالعه و هر آنچه در بحث آورده شده به قضاوت نشست ]15[. در کل به پیشنهاد راهنمای نگارش مؤسسه روانشناسی آمریکا پژوهشگران در نگارش قسمت بحث باید به سه سؤال پاسخ گویند این مطالعه چه چیزی به دانش موجود اضافه کرده است این پژوهش چگونه ممکن است به برطرف شدن چالش یا مشکل موجود کمک کند و چه نتایج و کاربردهای نظری میتوان از این مطالعه استنباط نمود ]31[. پیشنهاد شده است که بحث با ارائه خالصهای از نتایج مهم حاصل از تحلیل آغاز گردد و با تفسیر نتایج و مقایسه آنها با متون نظری و شواهد موجود حول سؤاالت پژوهش دنبال گردد. در قسمت بحث اطالعات مربوط به انتخاب مدل تعدیل و ارزشیابی مدل بحث میگردند لذا دور از انتظار نیست که بخشهایی از بحث با تفاسیر مربوط به بخش نتایج همپوشانی 14 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

8 گزارشدهی نتایج مطالعه با کاربرد مدلیابی معادالت ساختاری جدول 2. خالصهای از معیارهای مهم در سازماندهی مقاله پرداختن به پیشینه پژوهش مقدمه مقدمه: تبیین هدف دانش موجود چالش موجود و ضرورت مطالعه توصیف زیربناینظری )صورتبندینظری( تبیین ضرورت و اهمیتموضوع ارائه اطالعات عمومی تعریف مفاهیم اصلی )معرفی متغیرهای مکنون و مشهود مورد مطالعه و استدالل در مورد ماهیت روابط بین متغیرها در قالب مدل )پیشنهادی یا موجود( و مرتبط نمودن با مبانی نظری موجود و نه تنها معرفی سازهها( تعیین جهتگیری محقق در اجرای تحلیلSEM 1. رواسازی ابزار یا 2. آزمون سازهها و نظریهها آزمون یک مدل یا آزمون مدلهای مختلف/ آمون مدلهای ساده یا آزمون مدلهای پیچید تبیین نقاط کور دانش مشخص کردن سؤال کلی که بهترین راه پاسخ به آن SEM است )سؤال کلی: آیا مدلی که بر اساس فرضیههایی از روابط بین متغیرها طراحی و پیشنهاد شده بر دادههای حاصل از جامعه مورد مطالعه منطبق است به سخن دیگر آیا مدل در آن جامعه از نظر آماری حمایت میشود ( در پاسخ به سؤال کلی پژوهش مطرح کردن فرضیاتی در مورد روابط بین سازهها و متغیرها ]با تعیین ماهیت روابط: مستقیم - غیر مستقیم/ یکطرفه- دوطرفه و...[ آزمون فرضیهها برای مشخص نمودن این که آیا مدل طراحی شده از نظر آماری در آن جامعه حمایت میشود یا خیر در مدلهای ساده برای تبیین ارتباطات سازهها ارجحیت با مطرح ساختن سؤاالت ویژه پژوهشی در مدلهای پیچیدهتر ترسیم نمودارهای مسیر با مشخص نمودن روابط مورد انتظار بین متغیرها )که نماینده فرضیههای پژوهش هستند( معرفی نوع و جامعه مطالعه حجم نمونه ابزارهای گردآوری دادهها و نحوه تأمین روایی و پایایی آنها و نیز روش و زمان اجرا گردآوری دادهها )روش نمونهگیری کفایت حجم نمونه تعداد گروههای مطالعه روایی و پایایی ابزارهای گردآوری دادهها زمان اجرا( روش اجرا ارائه اطالعات خاص این دسته از مطالعات آماده سازی دادهها )گزارش فعالیتهای متعدد از بررسی انسجام دادهها تا تأمین مفروضات توزیع دادهها به منظور توجیه روش مورد استفاده برآورد: به عنوان مثال روش مورد استفاده برآورد نحوه مدیریت دادههای از دست رفته نحوه مدیریت دادههای پرت مالحظات مربوط به سطح اندازهگیری دادهها و...( تصمیمگیریهای انجام شده در مورد نوع تحلیل ب. تعیین روش برآورد الف. انتخاب نوع ماتریس ورودی ج. تعیین استراتژی پژوهشگر برای آزمون مدل د. تعیین نوع نرم افزار و ویرایش آن مالحظات اخالقی 15 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

9 موسی علوی اطالعات توصیفی داده های دموگرافیک و مشخصات نمونهها نمایش ماتریس همبستگی متغیرهای وارد شده به تحلیل برآوردهایپارامترهای مدل مشکالت مربوط به همگرایی نتایج غیر منتظره برآوردهای مربوط به برازش مدل برآوردهای پارامترهای مدل و خطاهای معیار نتایج بحث و نتیجه گیری ارزشیابی و تعدیل مدل در پژوهش تاییدی: جمالتی در مورد میزان حمایت یا رد شدن نظریه اولیه در پژوهش اکتشافی یا تعدیل مدل: جنبه تجربی بیشتری داشته و به جزئیات بیشتری شاخصهای متعدد برازش کلی مدل: شاخص مجذورکای آزمون نیکویی برازش )Goodness-of-fit( ریشه میانگین پسماند RMS( RMR یا )RMSR شاخص برازندگی )GFI( و شاخص تعدیل یافته برازندگی )AGFI( شاخص نرم شده برازندگی )NFI( شاخص نرم نشده برازندگی )NNFI( شاخص تاکر لویز )TLI( شاخص برازندگی بنتلر )BFI( شاخص برازندگی تطبیقی )CFI( و ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب )RMSEA( گزارش نوع آزمون تعدیل )مثل chi-square Lagrange یا )Wald و دلیل انتخاب آن در نگارش قسمت بحث باید به سه سؤال پاسخ گویند: الف. این مطالعه چه چیزی به دانش موجود اضافه کرده است ب. این پژوهش چگونه ممکن است به برطرف شدن چالش یا مشکل موجود کمک کند ج. چه نتایج و کاربردهای نظری میتوان از این مطالعه استنباط نمود ارائه خالصهای از نتایج مهم حاصل از تحلیل تفسیر نتایج و مقایسه آنها با متون نظری و شواهد موجود حول سواالت پژوهش بحث در مورد اطالعات مربوط به انتخاب مدل تعدیل و ارزشیابی مدل پاسخ به سؤاالت مطرح شده در مقدمه تفسیر و ارزشیابی کاربرد نتایج فراهم آوردن بازخوردهای مفیدی برای پژوهشهای مشابه یا مرتبط با بحث در مورد شباهتها تضادها و تفاوتهای نتایج بدست آمده و نتایج گزارش شده توسط سایرین فراهم آوردن انطباق مدل حاضر با دنیای تجربی )هماهنگی مدل- واقعیت( خالصه دقیقی از نقاط قوت و محدودیتهای تحلیل ارائه راهنماهایی مناسب و یا یک برنامه واقعی برای پژوهشهای آتی فراهم آورد و هم با حد اقل حجم مطالب به سؤاالت پژوهش به خوبی پاسخ گفته شود. آنچه که مهم است این است که نکات اصلی و نگرانیهای اساسی که خواننده این دسته از مطالعات با آن مواجه است به خوبی پاسخ گفته شود. انتظار میرود در قسمت مقدمه صورتبندی نظری مطالعه سؤاالت و فرضیات بنا به ضرورت از طریق ترسیم نمودارهای مسیر یا به صورت متنی به خوبی تبیین گردند. در قسمت روش کار نیاز است که فرآیندهای مربوط به گردآوری و آمادهسازی دادهها و نیز تصمیمگیریهای انجام شده در مورد نوع تحلیل )مشتمل بر انتخاب نوع ماتریس ورودی و انتخاب روش برآورد( آورده شده و استدالل در مورد مناسب بودن آنها آورده شوند. در بخش نتایج نیز عالوه بر فراهم نمودن اطالعات توصیفی اطالعات مربوط به برآوردهای پارامترهای مدل و نیز ارزشیابی و تعدیل مدل برای خواننده فراهم گردند. در قسمت بحث نیز الزم است سؤاالت پژوهشی با تامل 16 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

10 گزارشدهی نتایج مطالعه با کاربرد مدلیابی معادالت ساختاری عمیق پاسخ داده شده و ضمن ارزشیابی و تفسیر کاربردهای نتایج بازخوردهای مفیدی برای پژوهشهای مشابه یا مرتبط و نتایج گزارش شده توسط سایرین فراهم گردد. در مجموع این نوشتار بخشی از مهمترین اطالعاتی که الزم است مقاله برای خوانندگان این دسته از مطالعات در بر داشته باشد مطابق با فرمت رایج نگارش مقاالت پیشنهاد نموده است و پژوهشگران ممکن است به تناسب دستورالعمل مجالت ساختارهای متفاوتی از نگارش مقاله را دنبال نمایند. تشکر و قدرانی بر خود الزم می دانم از تمامی مسؤولین دانشگاه و به ویژه همكاران حوزه معاونت تحقیقات و فن آوری دانشگاه علوم پزشكی اصفهان كه در تدارك منابع علمی الكترونیكی و كتابخانهای دانشگاه فعالیت دارند قدردانی و تشكر نمایم. همچنین مراتب قدردانی خود را از پژوهشگران عرصههای علوم انسانی و به ویژه علوم سالمتی به جهت کمک به گسترش مرزهای دانش اعالم میدارم. به حق References ایشان مشوق اصلی نگارنده در نگارش این مقاله بودند. 1. McClintock, J.M., I.M. Evans, The underlying psychopathology of eating disorders and social phobia: A structural equation analysis. Eating Behaviors, (3): Matsuura, N., T. Hashimoto., M. Toichi, A structural model of causal influence between aggression and psychological traits: Survey of female correctional facility in Japan. Children and Youth Services Review, (5): Lau, P.W.C., M.W.L. Cheung., L.B. Ransdell, A structural equation model of the relationship between body perception and self-esteem: Global physical self-concept as the mediator. Psychology of Sport and Exercise, (4): Muñoz, M., Proposal of a socio cognitive behavioral structural equation model of internalized stigma in people with severe and persistent mental illness. Psychiatry Research, (2 3): Kline, R.B., Principles and Practice of Structural Equation Modeling. 3rd ed. 2011, New York: The Guilford Press. 6. Teo, T., Using structural equation modeling (SEM) in educational research: Practices and Issues. International Journal of Applied Educational Studies, (1): Beran, T.N., C. Violato, Structural equation modeling in medical research: a primer. Beran and Violato BMC Research Notes, : Alavi, M., Structural Equation Modeling (SEM) in Health Sciences Education Researches: An Overview of the Method and Its Application. Iranian Journal of Medical Education, (6): [Persian]. 9. Kline, R.B., Principles and Practice of Structural Equation Modeling. 2 ed. 2005, New York: Guilford Press. 10. Jackson, D.L., J.A. Gillaspy, and R. Purc-Stephenson, Reporting Practices in Confirmatory Factor Analysis: An Overview and Some Recommendations. Psychological Methods, (1): Boomsma, A., Reporting analyses of covariance structures. Structural Equation Modeling, : Brown, T.A., Confirmatory Factor Analysis for Applied Research. 1 st ed, ED. D.A. Kenny. 2006, New York: The Guilford Press. 13. Chadha, N.K., Applied Psychometry. 1 ed. 2009, Thousand Oaks, California: SAGE Publications Inc. 14. Harrington, D., Confi rmatory Factor Analysis. Poket Guides to Social Work Research Methods. 2009, Oxford: Oxford University Press. 15. Schreibera, J.B., Reporting Structural Equation Modeling and Confirmatory Factor Analysis Results: A Review. The Journal of Educational Research, (6): Raykov, T., A. Tomer., J.R. Nesselroade, Reporting Structural Equation Modeling Results in Psychology and Aging: Some Proposed Guidelines. Psychology and Aging, (4): Koçak Usluel, Y., P. Aşkar., T. Baş, A Structural Equation Model for ICT Usage in Higher Education. Educational Technology & Society, (2): Chilcot, J.,The factor structure of the PHQ-9 in palliative care. Journal of Psychosomatic Research : فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

11 موسی علوی 19. Brown, T.A., Confirmatory factor analysis of the Penn State Worry Questionnaire: Multiple factors or method effects? Behaviour Research and Therapy, : Harrington, D., Confi rmatory Factor Analysis, ED. T. Tripodi. 2009, Oxford: Oxford University Press. 21. McKnight, P.E.,Missing data: A gentle introduction. 2007, New York: Guilford Press. 22. Harwell, M.R., G.G. Gattim, Rescaling Ordinal Data to Interval Data in Educational Research. Review of Educational Research, (1): MacCallum, R.C., J.T. Austin, Applications of structural equation modeling in psychological research. Annual Review of Psychology, : Guo, B., B.E. Perron., D.F. Gillespie, A Systematic Review of Structural Equation Modelling in Social Work Research. British Journal of Social Work, (8): Dion, P.A., Interpreting Structural Equation Modeling Results: A Reply to Martin and Cullen. Journal of Business Ethics, : Hooman, H.A., Structural equation modeling with LISREL application. 2010, Tehran: SAMT. 27. Byrne, B., R. Shavelson., B. Muthén, Testing for the equivalence of factor covariance and mean structures: the issue of partial measurement invariance. Psychol Bull, : Hooper, D., J. Coughlan, and M. Mullen, Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit.. Electronic Journal of Business Research Methods, (1): Guo, B., B.E. Perron., D.F. Gillespie, A Systematic Review of Structural Equation Modelling in Social Work Research. British Journal of Social Work, 2008: Dilalla, L.F., Structural equation modeling: uses and issues, in Handbook of Applied Multivariate Statistics and Mathematical Modeling H.E.A. Tinsley and S.D. Brown, Editors. 2000, Academic press: San Diego. 31. Beins, B., B.C. Beins, APA Style Simplified: Writing in Psychology, Education, Nursing, and Sociology. 2012, Atrium, UK: Wiley Blackwell. 18 فصلنامه مديريت پرستاري سال سوم دوره سوم شماره دوم تابستان 1393

12 Reporting the results of structural equation modeling (SEM) writing Mousa Alavi Corresponding author: Alavi M. Assistant professor, Nursing & Midwifery Care Research Center, School of Nursing & Midwifery, Isfahan university of Medical Sciences, Isfahan, Iran. Address: Structural equation modeling (SEM) and related techniques such as confirmatory factor analysis (CFA) and path analysis are referred to a family of powerful statistical processes that are used to test of the complex relationships among human related variables. This set if techniques are used to test the hypothesized relationships among variables through empirical models and to construction and psychometric evaluation of the measurement instruments. The researchers follow variety of steps to conduct these types of the studies. Therefore it is important for researchers to concisely report their own study as a scientific paper. The report is supposed to encompasses all important information so that the study could be evaluated and replicated as well. Therefore variety of guidelines has already designed to guide reporting the various parts of this kind of studies. Nevertheless there is no single agreed guideline yet; so various journals and people may follow different structures that may lead the readers to be confused. Therefore the present paper aimed to briefly introduce some critical notes about the report of the results of SEM and related studies compatible with common scientific writing structures consisted of background and objectives, methods, results and discussion. Key words: structural equation modeling (SEM), human sciences, scientific report Nursing Management Quarterly Journal of Nursing Management Third Year, Vol 3, No 2, Summer